|
Włączenie opery Szymanowskiego do repertuaru Covent Garden stworzyło nową szansę na promocję tej niezwykłej kompozycji. To trudne wyzwanie podjął dyrektor Royal Opera House, duński reżyser Kasper Holten (którego gościliśmy niedawno w Ognisku Polskim). Wsparcia udzielił Instytut Adama Mickiewicza (w ramach programu Polska Music).
Do premiery międzynarodowy zespół przygotowywał się dwa lata. Chodziło nie tylko o opanowanie partytury, ale również polskiego języka. Nie miał z nim kłopotu jedynie wykonawca głównej roli, znakomity śpiewak Mariusz Kwiecień. W roli Pasterza wystąpił Albańczyk Saimir Pirgu, w rolę Roksany, żony króla, wcieliła się Amerykanka Georgia Jarman. Prawdziwa wieża Babel, nad którą zapanował dyrygent, dyrektor artystyczny Covent Garden, Antonio Pappano. W porównaniu z innymi interpretacjami muzyka nie stanowiła tła inscenizacji, zachowała integralną, samodzielną, dramatyczną rolę w ukazywanych na scenie wydarzeniach i związanych z nimi napięciami.
Scenę przypominającą starożytny amfiteatr od początku I Aktu zdominowała gigantyczna głowa, wokół której toczyły się zaskakujące dla uczestników wydarzenia. W zamierzeniu Szymanowskiego akcja I Aktu rozgrywa się w świątyni, co tej statycznej inscenizacji nadało dodatkowy, transcendentny prawie wymiar. Cała narracja i symbolika przedstawienia (libretto napisał Jarosław Iwaszkiewicz), dramatyczne zmiany zachodzące w świadomości bohaterów odbywały się w zasięgu majestatycznego i przeszywającego wzroku monumentalnej głowy, urastającej do roli ołtarza. Stanowczość króla Rogera wobec nowinek nieznanego przybysza wydawała się być emanacją tej siły, którą uosabiała.
Ale płomień herezji przyniesionej przez Pasterza okazał się silniejszy. Ulegają jej poddani i królowa. Król walczy, niestety dopuszcza zwątpienie, a z tej drogi nie będzie już odwrotu. W ostatnim akcie głowa zamieni się w zgliszcza.
Król Roger w interpretacji Holtena jest wierny antycznym i wczesnochrześcijańskim motywom oryginału, ale odważnie wprowadza też na scenę wrażliwość współczesną, czego pierwszym sygnałem są kostiumy bohaterów – król Sycylii w garniturze, Roksana w zwiewnej sukience. Oryginalny motyw, mit Dionizosa naruszający porządek świata chrześcijańskiego wzbogacony jest o sugestywne elementy świeckich, współczesnych substytutów. Są tak bardzo sugestywne, że jeden z krytyków dopatrzył się fizycznego podobieństwa Kima Begley’a (Edrisi) z ojcem psychoanalizy Zygmuntem Freudem. Takie postrzeganie sugeruje zresztą rozwiązanie scenograficzne. Wielka Głowa odwraca się tyłem do widowni w drugim akcie, a w niej piętra mózgu zajmuje gabinet (a nie komnata) króla, wypełniony książkami, najniższe piętro zajmują nagie postaci w orgiastycznym tańcu.
A muzyka? To głównie muzyka jest chwalona. Odkrycie. Geniusz porównywany z największymi z epoki. Z twórczością Debussy’ego i Ravela. U Szymanowskiego widać wyraźne wpływy impresjonizmu oraz egzotyki i starożytności. Prosta faktura, bez polifonicznej plątaniny wielu wątków melodycznych. Ale Szymanowski nie rezygnuje z melodii, prowadzi ją w różnych rejestrach, tyle że nie na pierwszym planie. Tak było też w impresjonizmie, gdzie ważny był walor wrażeniowy dźwięku, gdzie na plan pierwszy wysuwa się harmonię, a redukuje znaczenie melodii. Szymanowski wrócił do gry. Pomogły mu porywająca inscenizacja i znakomite wykonanie.
|
