|
Gdy jechałem w taką podróż po raz pierwszy, żelazna kurtyna dzieląca dwa światy Europy trzymała się jeszcze bardzo mocno. Bezwzględni ludzie, którzy ją zawiesili, doprowadzili swój szaleńczy akt do perfekcji i w Orwellowski sposób sprawowali absolutną kontrolę. Moje pierwsze podróże do Polski zawsze odbywałem z uciążliwymi przystankami na granicy wschodnio-
niemieckiej i polskiej. Dojeżdżałem w swojskie strony wczesnym świtem w stanie przypominającym delirium. Przejazd przez Śląsk w stronę Krakowa był szczególnie smutny. W porannej szarzyźnie stały szpalery szarych ludzi – przeważnie górników czekających na autobusy w drodze na poranną szychtę. Ich twarze były umęczone i bez radości, napiętnowane i jakby skazane na trudy życia.
Dalej droga wiodła przez Olkusz i kończyła się w Kościuszkowskiej krainie koło pól bitewnych Racławic aż po Bronowice, na przedpolu Krakowa.
Tam czekała na mnie wtedy, jak i teraz, nagroda… widok na kopiec Kościuszki, zawoalowany poranną mgłą i zaróżowionym światłem leniwego jesiennego słońca.
Kiedyś, przed laty, miałem okazję trzymać w ręku dwa obrazy Stanisława Wyspiańskiego przedstawiające widok na kopiec, malowane właśnie z Bronowic, gdzie artysta mieszkał w chłopskiej chacie. Było na nich więcej bieli po pierwszych opadach śniegu i skrzących się przymrozkowych szronów, które pojawiały się w wigilię Wszystkich Świętych.
W tym roku wiatr halny przyniósł ciepłe powietrze z południa, pewnie aż z Bałkanów, dając szansę Polakom obchodzić jedno z najważniejszych świąt w kalendarzu szczególnie nastrojowo. Już blisko dwa tygodnie wcześniej na targowiskach, w sklepach lub wręcz improwizowanych stoiskach ulicznych pojawiły się cmentarne ozdoby, znicze i nieodłączne chryzantemy. Przy cmentarzach sznury ludzi obładowanych konewkami, wiadrami i wszystkim tym, co potrzebne, aby uporządkować mogiły rodzinne przed zbliżającym się świętem.
W wigilię Wszystkich Świętych roboty cmentarne są zwykle ukończone i wieczorem zaczyna się rytualna wędrówka – najpierw na groby najbliższych, później znajomych, a dalej groby zasłużonych, pochylając nad nimi czoło. Po zmierzchu też wędrowałem wraz z miłymi mi ludźmi po cmentarnych zakamarkach starych cmentarzy Krakowa. Od krańca do krańca, jak okiem sięgnąć, migotały światełka zniczy, rozsiewając słodką woń palącego się wosku. Z pobliskiej kaplicy rozlegały się głosy żałosnej modlitwy o wieczne odpoczywanie dla zmarłych, a przecież także o spokój ducha dla nas żywych. Mnie ten nastrój udzielał się szczególnie, bo zaledwie dwa miesiące temu pożegnałem na zawsze moją staruszkę mamę, a najbliżsi przyjaciele stracili długo wyczekiwane, a jeszcze nienarodzone maleństwo. Będąc na cmentarzu widziałem nowe groby ofiar smoleńskiej katastrofy w Alei Zasłużonych. Krakowianie jednak największy hołd składali ludziom kultury i teatru. Morzem zniczy zalane były miejsca spoczynku uznanych, między innymi Marka Grechuty (piosenkarza i poety), Tadeusz Kantora (malarza i twórcy Teatru Cricot2), Piotra Skrzyneckiego (współtwórcy kabaretu „Piwnica pod Baranami”), Jerzego Bińczyckiego (aktora i dyrektora Starego Teatru), Basi Kwiatkowskiej (aktorki teatru i filmu), a także Jerzego Panka (znakomitego polskiego artysty grafika).
Ich życie, jak i wszystkich innych, w starych kamiennych grobach i świeżo uklepanych mogiłach byłoby tak jak te kartki, które wyrwane z kalendarza wiatr unosi w niepamięć. Ale my… nie chcemy zapominać i jak mówił Cyprian Kamil Norwid o ołtarzach pamięci, „gdzie się jeszcze Święty Ogień żarzy i my winniśmy im cześć”.
No cóż, życie i śmierć są ze sobą nieodłączne, a cmentarne obrządki stanowią jakby pomost pomiędzy dwoma brzegami Styksu.
Są to dni piękne w swojej głębi i zadumie, akcentowane też we wspaniałych audycjach Programu II Polskiego Radia, które są dostępne dla polskich słuchaczy poza granicami kraju poprzez internet.
We wtorek był Dzień Zaduszny – jakby ostatni akt tej trylogii. Polacy wrócili do pracy, a wraz z nimi i ja. Myśląc nadal o Wyspiańskim i innych artystach, którzy ulegli urokowi Bronowic, poszedłem tam, by przymierzyć się do tego magicznego miejsca. Wypełniłem kilka kartek szkicownika, z czego jedną – kilkuminutowy rysunek – załączam dla czytelników „Nowego Czasu”.
Wojciech Sobczyński
|
